Yazı Özeti: Bu yazıda hangi soruların cevaplarını bulacağınız aşağıda belirtilmiştir.
- Çocuklar için doğru kitap seçimi nasıl olmalıdır?
- Çocuğumun severek okuyacağı kitabı nasıl bulabilirim?
- Çocuğumu telefondan uzaklaştıracak eğlenceli kitaplar var mıdır?
- Ebeveynler çocuklarına kitap alırken nelere dikkat etmelidir?
- Çocuğuma kitap okumayı sevdirebilir miyim?
- Kitap Okumayı sevdirmenin temel şartı nedir?
Çocukların Kitap Okumaya Bakışı ve Ebeveynler
Çocukların düşünsel gelişiminin sağlıklı seyretmesi adına günümüzde karşılaştığımız herkes kitap okumayı olmazsa olmazların başında zikrederek muhakkak çocuklara kitap okuma alışkanlığının kazandırılmasını tavsiye ediyor. Eskiden veliler çocuklarına kitap okumayı telkin etmezken günümüzde tüm velilerin de bu kervana katılarak çocuklarına kitap okuma alışkanlığı kazandırmak adına sürekli telkinlerde bulunduğuna şahit oluyoruz. Çoğunlukla bu telkinlerin başarıya ulaşamadığını üzülerek duymaktayız. Teknoloji çağında elinden telefonu bırakmayan günümüz çocuklarına kitap okuma alışkanlığı kazandırmanın zor olduğunu ortaya çıkan sonuç bize açıkça gösteriyor. Bu sonucu doğuran şeye odaklandığımızda ise çocukların kitap okumama noktasındaki bahanelerinin en başında: Severek okuyacağım kitabı bulamadım, kitaplar çok sıkıcı, kitap okumaktan zevk almıyorum, telefonla uğraşmak daha zevkli gibi bahaneler veya onlara göre haklı sebepler gelmektedir.
Çocukların Kitap Okumaktan Sıkılmalarının Nedeni Nedir?
Yukarıda ifade ettiğimiz durumun temeline indiğimizde ise çocuklar için öngörülemez, ebeveynler için de çaresiz kalınan problemi ifade etmek gerekir. Çocuklarımızın kitap okuma alışkanlığı kazanamamasının temel nedeni severek okuyacağı kitabı bulamamasıdır. Elbette her kitap özel ve değerlidir. Ancak kitap okuma alışkanlığı kazanamamış bir bireye veya çocuğa her kitabı okutamazsınız. Çocuğun ilgisini çekmeyen, içinde kendini bulamadığı, fıtratından gelen merak duygusunu cezbetmeyen kitapları çocuk okumayı tercih etmeyecektir. Burada çocukların bu tepkisi bizce haklı ve yerinde bir tepkidir. Burada ebeveynler olarak bu durumun nedenini iyi kavrayıp çocuğumuza severek okuyacağı kitabı bulması noktasında yardımcı olmamız gerekmektedir. Ne yazık ki günümüz toplumunda bu süreç,sağlıklı bir şekilde yürütülmeyi bırak çocukları iyice kitap okumaktan soğutacak ebeveyn tepkilerine neden olmaktadır. Bununla doğru orantılı bir şekilde ülkemizde okuma oranları yukarı doğru bir seyir göstermemektedir.
Doğru Çocuk Kitabı Tercihi Yapılırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Problemin ne olduğuna ve bu süreçte velilerin tepkilerine yukarıda kısaca değindik. Şimdi bu noktada ise çocuklara, özelde ise ebeveynlere doğru çocuk kitabı tercihi yaparken nelere dikkat edilmelidir konusuna değinmek istiyorum. Bu yönergeler sizin için bir rehber niteliğinde olacaktır. Burada önemli olan bu yönergeleri uygulamak ve hedeflenen nihai sonuca müspet(olumlu) bir şekilde ulaşmaktır.
Dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
- Seçeceğiniz kitap çocuğunuzun yaşına uygun olmalıdır.
Çocukların ilgi ve ihtiyaçları yetişkinlerden farklıdır. Bu nedenle nasıl ki yeni doğmuş bir bebeğe yaprak sarması yedirmiyoruz, erişkinliğe ulaşmamış bir bireye de önümüze gelen her kitabı okutamayız. Günümüzde yapılan en büyük hata çocukların yetişkin kitaplarını okumayı tercih etmesi ve ebeveynlerinde bu duruma sessiz kalmasıdır. Daha, soyut düşünme yetisine ulaşamamış bir bireyin soyut kavramları okumaya çalışması; hem düşünsel gelişim sürecine zarar verecek hem de ilgisini çekmeyen konu ve anlatım tarzıyla karşılaştığı için elindeki kitabı sıkıcı bahanesiyle bırakması uzun zaman almayacaktır. Burada ebeveynler, çocuklarının yaşına uygun kitap okumasını sağlamalı ve onlara çocuk kitapları okutmayı tercih etmelidir.
- Seçeceğiniz kitaplar görsel içerik olarak zengin olmalıdır?
Çocuklar okudukları kitapları hayal etmeyi ve onu zihninde canlandırmayı çok isterler. Bu süreçte okuduğu kitabı anlamlandırması ve hayal kurmaya yardımcı olması adına çocuk kitaplarına sıklıkla görsel içerik eklemeyi yayınlar tercih ederler. Çocuklarınıza kitap alırken muhakkak içerisinde resimlerin, karikatürlerin olduğu kitapları tercih etmelisiniz. Bu seçim çocuğunuzun kitap okurken sıkılmamasına ve okuduğu kitaba karşı bir yakınlık kurmasına vesile olacaktır.
- Çocuk kitaplarının yazı puntoları büyük olmalıdır.
Çocuklar yetişkinler gibi bir sayfada yüzü aşkın kelimeyi okuma sabrını gösteremezler. Onlar için en büyük heyecan bir an önce okuduğu sayfayı bitirip bir sonraki sayfaya geçmektir. Bu süreç çocuklar için bir başarı unsuru olarak görülmektedir. Bu nedenle çocuk kitaplarına baktığınızda yazıların puntoları yetişkinlere göre daha büyüktür. “Okul öncesi ve ilkokulun birinci devresi için en az 14 punto (geniş, yüksek harfler) olmalıdır. İkinci devre (ortaokul seviyesi) için en az 12 punto olmalıdır. (Satır araları sıkışık olmamalıdır. Tümcelerin sözcük sayısı ilkokulun birinci devresinde en çok altı, ikinci devresinde ise en çok on olmalıdır”(Alpay ve Anhegger,1975)
- Çocuk kitaplarının sayfa sayıları fazla olmamalıdır.
Çocuklar yetişkinler gibi sabırlı değillerdir. Günlerce sabırlı davranıp sayfa sayısı bol olan kitapları okumayı tercih etmezler. Bu nedenle ebeveyn; çocuğuna kitap alırken sayfa sayısı ilkokul düzeyinde bir çocuk için 100, ortaokul düzeyinde bir çocuk için ise 150 (5 ve 6. sınıf)-200’ü (7 ve 8. Sınıf) geçmemelidir. Tabi bu sayılar kesin bir sınır olmamakla birlikte öngörmek için verilen farazi rakamlardır. Bu sayılardan çok sayfalı bir kitap içindeki görsel içeriklerle yine de çocuğunuzun okumasına elverişli olabilir.
- Çocuk kitaplarındaki konular çocuğun ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.
Çocuklar yetişkinlere göre daha meraklı ve hayalperest bireylerdir. Eğlenmeye, oynamaya ve gülmeye yetişkinlere göre katbekat ihtiyaç duyarlar. Bu süreçte doğru kitap seçimleriyle çocuğun bu ihtiyaçları giderilmeli ve sağlıklı bir gelişim göstermesi için desteklenmelidir. Çocuğunuzun merakını cezbedecek, okuyacağı kitabın kahramanıyla kendisini özdeşleştirecek, kısaca okuduğu kitapta kendini bulacak bir kitap tercih edilmelidir.
Çocuklar bu çağda şiir okumaktan (çocuk şiiri), bilmece okumaktan, masal, fabl ve hikâye (resimli hikâyeler) okumaktan hoşlanırlar. Bu metin türlerinin daha çok çocuklar için yazıldığını hesaba katar isek bu tür kitapların tercih edilmesi doğru karar olacaktır.
- Kendi kültürümüzü anlatan kitaplar ve yazarlar tercih edilmelidir.
Bir çocuk ilk önce kendi evinin odalarını mı bilmeli yoksa tanımadığı bir kimsenin evinin odalarını bilmeli? Bu soruya umarım hepiniz kendi evi demiştir. Bu örnekten hareketle de kendi kültürünü, değerlerini, içinde bulunduğu toplumun özelliklerini tanımadan bir çocuğun yabancı bir yazara ait bir kitabı okuması doğru bir yaklaşım değildir. Çocuğun sosyolojik gelişimine olumsuz bir etki yaparak içinde bulunduğu sosyal çevreyle olası bir çatışmayı tetikleyebilir. Çünkü her yazar içinde bulunduğu toplumu ve yaşam tarzını anlatmaktadır. Bir süre sonra çocuğunuz okuduğu kitaptaki bir söylemi ve hitap şeklini size yöneltebilir ve bizim için anormal olan bu durum okuduğu kitaplar aracılığıyla ona normal gelebilir. Bu nedenle çocuklarınıza ilk önce bu ülkenin yazarlarına ait çocuk kitapları okutmayı tercih ediniz.
Çocuğuma Kitap Okumayı Sevdirebilir Miyim?
Evet sevdirebilirsiniz. Bunun temel şartı çocuğunuzun severek okuyacağı doğru kitabı bulmaktan geçmektedir. Doğru kitap seçimi ve ardından çocuğunuzla birlikte yapacağınız düzenli kitap okuma etkinlikleriyle çocuğunuza kitap okumayı sevdirebilirsiniz. Birlikte kitap okuma, düzenli okuma ve kitaplar hakkında sohbet etmek. Bu üç kural sizi sonuca ulaştıracaktır.
Çocuğumu Telefondan Uzaklaştıracak Eğlenceli Kitaplar Var Mıdır?
Evet, günümüzde çocuk edebiyatı kitapları oldukça fazladır. Birçok nitelikli çocuk edebiyatı yazarı günümüzde eserler vermektedir. Kitaplar eğlencelidir ancak telefondaki kadar interaktif içeriklere sahip olmadığı için ne kadar inkâr etsek de çocuklar için yine de telefonlar ve telefon oyunları daha cazip gelmektedir. Bu süreçte ebeveynlere büyük sorumluluk düşmektedir. Çocuğunuzun telefon kullanımı ve internete( Genel Ağ’a) girmesi belli oranlarda sınırlandırılmalı ve belli saatlerde kullandırma işlemi yapılmalıdır. Ebeveynlerin bu noktada çocuklar üzerinde kuracağı dengeli otorite çocuğun kitap okumaya yönlendirmeye yetecektir. Telefondan uzak kaldığı zaman aralığını eğlenceli kitaplarla çocuğunuzu buluşturarak istenilen kitap okuma alışkanlığı zamanla kazandırılacaktır.
Çocuğumun Severek Okuyacağı Kitabı Nerede, Nasıl Bulabilirim?
Bu başlıkta ebeveynler için kısa basit ve çözüm odaklı öneriler sunmak istiyorum. Çocuğunuza seveceği çocuk kitaplarını avm’lerde bulunan büyük kitapevlerinden (D&R gibi) veya internet üzerinden satış yapan sitelerden (kitapyurdu, idefix, D&R gibi) ulaşabilirsiniz. Bu kitabevleri ve sitelere ulaştığınız zaman çocuk kitapları bölümünden aranan kitaplar bulunabilir.
Günümüz yayınevleri çocuklar için çıkardığı kitapları Nar Çocuk, Nesil Çocuk, Timaş Çocuk gibi yayınevi isminin yanına çocuk sözcüğünü ekleyerek yayımlamaktadır. Çocuk kitabı seçimi noktasında kitap üzerinde bulunan bu ibarelere dikkat etmeniz size fayda sağlayacaktır.
Kitap almadan önce alacağınız kitabın adını arama motoruna yazarak kitabı okuyanların yorumlarından faydalanılmalı ve alınacak kitap buna göre tercih edilmelidir.
Çocuğum Hangi Tür Kitaplardan Hoşlanıyor?
Gelelim vurucu noktaya: Çocuklardan sıklıkla gelen soru “Hangi tür kitabı sevdiğimi bilmiyorum.” şeklindedir. Bu sorunun cevabını çocuğunuzla film izleyerek bulabilirsiniz. Çocuğunuz için açacağınız film türleri ve filme vereceği tepkiler çocuğunuzun hangi tür kitap okumayı seveceğine işaret edecektir. (Arama motorlarına film izle yazdığınızda gelen siteler filmleri türlerine göre sıralamış olacaktır.)Bu nedenle film izledikten sonra çocuğunuzun film hakkındaki yorumları sizi çocuğunuzun seveceği kitap türüne götürecektir.
Sonuç: Elimizden geldiği kadarıyla çocuklar için kitap seçimi ve bu süreçlerde dikkat edilmesi gereken konuları sizler için sıraladık ve tek tek açıklamaya çalıştık. Yakında yayınlayacağımız kitap önerileriyle çocuğunuza severek okuyacağı kitapları daha kolay öğrenebilecek duruma geleceksiniz. Bu süreçte aklınıza takılan soruları yorum bölümünden bize iletebilirsiniz. Elimizden geldiği kadarıyla size yardımcı olmaya çalışacağız.
Görmek isteyene gözlük diyerek çıktığımız bu yolda sizin için bir Gözlük paylaşıyorum. Faydalı olması dileğiyle.
Yunus YENİÇERİ
10.06.2020 / 01.05
